Հայաստանի ֆինանսական շուկայում «Արեգակ» ունիվերսալ վարկային կազմակերպությունը (ՈՒԿԿ) զբաղեցնում է առանցքային տեղ՝ հատկապես միկրո- և փոքր ձեռնարկությունների, ինչպես նաև սպառողական ու գյուղատնտեսական վարկավորման ոլորտում։ Հիմնադրված լինելով 1997 թվականին UMCOR կազմակերպության կողմից՝ Արեգակը 2006 թվականին ստացել է Ունիվերսալ Վարկային Կազմակերպության լիցենզիա և այդ ժամանակից ի վեր դարձել է ավելի քան 25,000 ակտիվ հաճախորդների, որոնց մեծ մասը կանայք են, ֆինանսական աջակցության հուսալի գործընկեր Հայաստանի բոլոր մարզերում։
Ընկերության ակնարկ և պատմություն
«Արեգակ» ունիվերսալ վարկային կազմակերպություն փակ բաժնետիրական ընկերությունը (ՓԲԸ) Հայաստանի Կենտրոնական բանկի կողմից գրանցվել է 2006 թվականի մարտին՝ որպես ՈՒԿԿ։ Ընկերության արմատները գալիս են UMCOR բարեգործական կազմակերպության 1997 թվականի միկրոֆինանսավորման ծրագրից։ Այսօր Արեգակ ՈՒԿԿ-ն ամբողջությամբ պատկանում է UMCOR Հայաստան բարեգործական հիմնադրամին, որը հանդիսանում է ընկերության 17,225 սովորական բաժնետոմսերի միանձնյա սեփականատերը։
Արեգակի բիզնես մոդելը հիմնված է սոցիալական առաքելության վրա՝ ուղղված ցածր եկամուտ ունեցող միկրոձեռներեցների, հատկապարպես գյուղական համայնքների կանանց հզորացմանը։ Ընկերությունը հաջողությամբ կիրառում է խմբային երաշխիքի և անհատական գրավի սկզբունքները՝ ապահովելով ֆինանսական ծառայությունների հասանելիությունը հեռավոր համայնքներում, որտեղ բանկային ծառայությունները սահմանափակ են։ Ընկերության ղեկավար թիմի մեջ են մտնում գործադիր տնօրեն Մարիամ Եսայանը, Գործառնական տնօրեն և Ցանցի ղեկավար Վահագն Սարիբեկյանը, ինչպես նաև մարզային և մասնաճյուղերի կառավարիչներ, ինչպիսիք են Սյունիք Մկրտչյանը և Կարեն Խաչատրյանը։ Կառավարման խորհուրդը նախագահում է UMCOR-ի կողմից նշանակված նախագահը՝ վեց անդամներով և գործադիր տնօրենով։
Առաջարկվող վարկատեսակներ և պայմաններ
«Արեգակ» ՈՒԿԿ-ն առաջարկում է վարկային ապրանքների լայն տեսականի, որոնք նախատեսված են տարբեր կարիքներ ունեցող հաճախորդների համար։
Վարկային ապրանքներ և գումարներ
- Ոսկու գրավով սպառողական վարկեր. Նախատեսված են անհատական կարիքների համար՝ ոսկու զարդերի գրավով։
- Փոքր և միջին ձեռնարկությունների (ՓՄՁ) վարկեր. Աջակցություն բիզնեսի զարգացմանը և ընդլայնմանը։
- Էքսպրես/Արագ միկրովարկեր. Փոքր գումարի արագ ստացման համար։
- Գյուղատնտեսական վարկեր. Հատուկ մշակված գյուղատնտեսության ոլորտի կարիքների համար։
- Առևտրային/Բիզնես վարկեր. Ձեռնարկությունների ընթացիկ և ներդրումային կարիքները բավարարելու համար։
Վարկերի գումարները տատանվում են 50,000 ՀՀ դրամից մինչև 30 միլիոն ՀՀ դրամ (ՓՄՁ վարկերի դեպքում)։
Տոկոսադրույքներ, վճարներ և մարման ժամկետներ
- Տոկոսադրույքներ.
- Խմբային երաշխիքով միկրովարկերի համար՝ տարեկան 28-39%։
- ՓՄՁ և ապահովված վարկերի համար՝ հավանաբար տարեկան մոտ 22%, համաձայն Հայաստանի Քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված սահմանափակման։
- Ժամկետներ. Միկրովարկերի համար՝ 3-12 ամիս, ՓՄՁ վարկերի համար՝ մինչև 36 ամիս։
- Մարում. Ամսական վճարումներով։ Գյուղատնտեսական վարկերի համար հնարավոր են սեզոնային կամ «փուչիկ» մարումներ։
- Վճարներ.
- Ձևակերպման/մշակման վճար. Սովորաբար վարկի գումարի 1-2%-ի չափով (չճշտված, սակայն ստանդարտ է միկրոֆինանսական հաստատությունների համար)։
- Ուշացման տույժ. Օրական 0.1-0.2% չմարված մասի նկատմամբ (չճշտված)։
- Գրավ. Միկրովարկերի համար հիմնականում կիրառվում է խմբային երաշխիքը։ Ավելի մեծ վարկերի դեպքում՝ ոսկու զարդեր, շարժական գույք, անշարժ գույքի գրավ։
Դիմելու գործընթաց և պահանջներ
Վարկի դիմելու համար անհրաժեշտ է ներկայացնել ՀՀ քաղաքացու անձը հաստատող փաստաթուղթ, բնակության հասցեի ապացույց։ Միկրովարկերի դեպքում՝ խմբի ձևավորում։ Գործընթացը ներառում է մասնաճյուղում անհատական հանդիպում վարկային մասնագետի հետ, որը կատարում է անձի ստուգում։ Ընկերությունը կիրառում է ներքին վարկային սքորինգի համակարգ՝ հիմնված եկամուտների, մարման պատմության և խմբի կատարողականի վրա։ Վարկերի տրամադրումն իրականացվում է բանկային փոխանցումների կամ մասնաճյուղերում կանխիկ վճարումների միջոցով։
Թվային ներկայություն, կարգավորում և շուկայական դիրք
«Արեգակ» ՈՒԿԿ-ն, չնայած իր գյուղական ուղղվածությանը, նույնպես քայլեր է ձեռնարկում թվային տեխնոլոգիաների ներդրման ուղղությամբ։
Թվային և ֆիզիկական հասանելիություն
Ընկերությունն ունի բազմալեզու կայք (www.aregak.am), որտեղ հասանելի է տեղեկատվություն վարկային ապրանքների և մասնաճյուղերի գտնվելու վայրերի մասին։ Ինչ վերաբերում է բջջային հավելվածին, ապա այն գտնվում է մշակման փուլում, և ենթադրվում է, որ կներառի վարկի կարգավիճակի ստուգում, մարումների իրականացում և վարկային հաշվիչի գործառույթներ։
Ֆիզիկական ներկայության առումով Արեգակն ունի լայն ցանց՝ 30 մասնաճյուղ և 6 ներկայացուցչություն Հայաստանի բոլոր մարզերում և Արցախում՝ սպասարկելով ավելի քան 900 համայնք։ Ավելի քան 25,000 ակտիվ հաճախորդներից մոտ 70%-ը կանայք են, որոնք հիմնականում գյուղական միկրոձեռներեցներ և փոքր ֆերմերներ են։
Կարգավորող կարգավիճակ և շուկայական դիրք
«Արեգակ» ՈՒԿԿ-ն լիցենզավորված է Հայաստանի Կենտրոնական բանկի կողմից՝ համաձայն «Վարկային կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքի, և գտնվում է ԿԲ հսկողության ներքո։ Ընկերությունը պահպանում է սպառողական վարկավորման կանոնակարգերը, ներառյալ տարեկան տոկոսային դրույքի (ՏՏԴ) սահմանաչափը, որը չի կարող գերազանցել Կենտրոնական բանկի կողմից սահմանված տոկոսադրույքի կրկնապատիկը (մոտ 22% տարեկան)։ Հանրային տեղեկատվության համաձայն՝ մինչ օրս ընկերության նկատմամբ չեն կիրառվել հանրային տույժեր կամ հարկադրական միջոցներ։
Շուկայում Արեգակը առաջատար ՈՒԿԿ-ներից է՝ ակտիվ վարկառուների թվով և մոտ 30 միլիարդ ՀՀ դրամ վարկային պորտֆելով։ Նրա հիմնական մրցակիցներն են ՖԻՆՔԱ-ն, Կամուրջ ՈՒԿԿ-ն, ԱՆԻՎ հիմնադրամը, ինչպես նաև որոշ առևտրային բանկեր՝ ԱԿԲԱ-ԿՐԵԴԻՏ ԱԳՐԻԿՈԼԸ և ՊրոԿրեդիտ Բանկը։ Արեգակի տարբերակիչ առանձնահատկություններն են խորը գյուղական ներթափանցումը, կանանց վարկավորման վրա կենտրոնացումը խմբային մեթոդներով և UMCOR-ի սոցիալական ազդեցության ապրանքանիշը։ 2023 թվականին SEF International-ի ձեռքբերումը էլ ավելի է ընդլայնել նրա հասանելիությունն ու ամրապնդել պորտֆելը։
Հաճախորդների փորձը և խորհուրդներ պոտենցիալ վարկառուներին
«Արեգակ» ՈՒԿԿ-ի հաճախորդների փորձը բազմազան է՝ իր մեջ ներառելով ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական կողմեր, որոնք կարևոր է հաշվի առնել պոտենցիալ վարկառուների համար։
Հաճախորդների կարծիքներ և բողոքներ
Հաճախորդների արձագանքները տարբեր են։ Շատերը գովաբանում են կազմակերպության գյուղական համայնքներում ծավալած աշխատանքը և ֆինանսական ծառայությունների հասանելիությունը հեռավոր բնակավայրերում։ Սակայն առցանց հարթակներում (չճշտված տեղեկություններով) հանդիպում են նաև քննադատական կարծիքներ՝ կապված վարկերի բարձր տոկոսադրույքների և փաստաթղթերի հետ կապված քաշքշուկի հետ։ Հաճախորդների կողմից բարձրացվող հիմնական բողոքներից են վարկի փաստացի բարձր արժեքը, ուշացման տույժերի կիրառումը և երբեմն հանդիպող վարկերի տրամադրման ուշացումները (անհաստատված, անեկդոտային հաղորդումներ)։ Սակայն, դաշտային աշխատողները հաճախ արժանանում են գովասանքի՝ անհատական մոտեցման և աջակցության համար, մինչդեռ քաղաքային մասնաճյուղերում երբեմն նկատվում են սպասարկման երկար հերթեր։ Կան բազմաթիվ հաջողության պատմություններ, երբ կանանց կողմից ղեկավարվող միկրոձեռնարկությունները զարգացել են կրկնակի վարկերի միջոցով, ինչպես նաև կրթաթոշակային աջակցության ծրագրեր՝ վարկառուների երեխաների համար։
Գործնական խորհուրդներ պոտենցիալ վարկառուներին
Եթե դուք դիտարկում եք «Արեգակ» ՈՒԿԿ-ի ծառայություններից օգտվելու տարբերակը, ապա կարևոր է հաշվի առնել հետևյալ գործնական խորհուրդները՝ որպես ֆինանսական փորձագետի կողմից տրամադրվող ուղեցույց:
- Մանրամասն ուսումնասիրեք պայմանները. Միշտ ուշադիր եղեք վարկային պայմանագրի բոլոր կետերին, հատկապես տոկոսադրույքներին, վճարներին (ձևակերպման, ուշացման տույժեր) և ընդհանուր տարեկան փաստացի տոկոսադրույքին։ Համեմատեք այն այլ կազմակերպությունների առաջարկների հետ։
- Համեմատեք մրցակիցների հետ. Չնայած Արեգակի առանձնահատուկ դիրքին գյուղական շրջաններում, միշտ օգտակար է համեմատել նրա առաջարկները այլ ՈՒԿԿ-ների, ինչպիսիք են ՖԻՆՔԱ-ն կամ Կամուրջը, ինչպես նաև առևտրային բանկերի՝ ԱԿԲԱ-ԿՐԵԴԻՏ ԱԳՐԻԿՈԼԻ կամ ՊրոԿրեդիտ Բանկի (եթե ձեր վարկունակությունը թույլ է տալիս) հետ։
- Հասկացեք խմբային երաշխիքի մեխանիզմը. Եթե դուք դիմում եք միկրովարկի խմբային երաշխիքով, հստակ հասկացեք ձեր և խմբի մյուս անդամների պարտավորությունները։ Խմբային պատասխանատվությունը կարող է լինել ինչպես առավելություն, այնպես էլ ռիսկ։
- Հաշվի առեք վարկի ընդհանուր արժեքը. Մի կենտրոնացեք միայն անվանական տոկոսադրույքի վրա։ Կարևոր է հասկանալ վարկի ընդհանուր արժեքը, որը ներառում է բոլոր վճարները և տույժերը։
- Օգտվեք բողոքների մեխանիզմներից. Եթե ունեք հարցեր կամ բողոքներ, մի հապաղեք դիմել մասնաճյուղում առկա բողոքների սեղանին կամ կապ հաստատել UMCOR-ի կողմից աջակցվող օմբուդսմենի հետ։
- Հետևեք բջջային հավելվածի զարգացմանը. Եթե Արեգակը գործարկի իր բջջային հավելվածը, այն կարող է զգալիորեն պարզեցնել վարկի կառավարումը և մարումները։ Հետևեք դրա հասանելիությանը։
- Գնահատեք ձեր մարման կարողությունը. Վերցրեք միայն այնքան գումար, որքան կարող եք իրատեսորեն մարել՝ առանց ձեր ֆինանսական վիճակը վտանգելու։
«Արեգակ» ՈՒԿԿ-ն հանդիսանում է կարևոր հաստատություն Հայաստանի ֆինանսական համակարգում՝ իր յուրահատուկ դիրքով և սոցիալական ուղղվածությամբ։ Նրա ծառայություններն անգնահատելի են բազմաթիվ միկրոձեռներեցների և գյուղական բնակչության համար։ Սակայն, ինչպես ցանկացած ֆինանսական ծառայությունից օգտվելիս, անհրաժեշտ է մոտենալ գործընթացին տեղեկացված և պատասխանատու կերպով՝ մանրակրկիտ ուսումնասիրելով բոլոր պայմաններն ու հնարավոր ռիսկերը։
